Als sporter wil je graag het beste voor jezelf. Je hebt een bepaald doel voor ogen en je probeert jezelf telkens weer te overtreffen. Voetklachten kunnen je doelstellingen in de weg staan. Uiteraard wil je dit vóór zijn. Om deze klachten te voorkomen nemen vele sporters regelmatig hun toevlucht tot sportzolen. Wat is het effect van een sportzool en wanneer heeft het zin?

Wat is een indicatie voor een sportzool?

Een sportzool heeft als doel om de stand van de voet en het lichaam te corrigeren om zodoende de klachten tijdens bewegen te reduceren of geheel weg te nemen. Het heeft zijn nut bewezen in het verminderen van lokale eeltvorming en blaren. Op het gebied van het bestrijden van overbelastingsklachten van de voet, enkel en/of onderbeen is het bewijs minder overtuigend. Comfort is voor veel sporters een andere reden om een sportzool te dragen. Afhankelijk van de voetklacht geeft fysiotherapie in combinatie met een sportzool vaak goede resultaten.

Indien je als gevolg van een afwijkende vorm van je voet voetklachten ervaart dan is de kans groot dat je uiteindelijk een bezoek brengt aan een podotherapeut of podoloog. Hoewel beide zich bezig houden met voetklachten is er wel degelijk een verschil. Na een korte cursus mag je al de titel ‘podoloog’ voeren, terwijl een podotherapeut een HBO-studie heeft afgerond. Ze screenen op een beenlengteverschil en afwijkende vormen en functies van de voet en de enkel. Bij duidelijke afwijkingen die niet looptechnisch opgelost kan worden wordt een sportzool geadviseerd om de voet/enkel te corrigeren of van extra steun te voorzien.

Overigens zijn er sporters die geen of amper voetproblemen ervaren, maar die toch vanwege het comfort overgaan op een sportzool. De kans is aanwezig dat het teveel aan steun een averechts effect oplevert en dat de voet en enkel voor sportbegrippen lui wordt. Op langere termijn ontaardt dit in mogelijke overbelastingsklachten.

Het effect op overbelastingsklachten

Sportzolen zijn populair onder sporters en met name in het voetbal en hardlopen. Onderzoek heeft aangetoond dat sportzolen een korte termijn effect hebben op overbelastingsklachten zoals bijvoorbeeld bij hielspoor of shin splints. Langdurig gebruik van een sportzool heeft echter geen enkel positief effect op het voorkomen van overbelastingsverschijnselen. De zolen zijn uitstekende symptoombestrijders, maar om ook op de lange termijn klachtenvrij te sporten dient er meer te gebeuren.

In het kort kunnen we stellen dat sportzolen bij reeds aanwezige overbelastingsklachten wel degelijk therapeutisch werken, maar dat het effect van de sportzool na een poosje is uitgewerkt. Zolang de oorzaak van de klachten niet achterhaald is keren de klachten op den duur weer geleidelijk terug. Mogelijke oorzaken van overbelastingsklachten zijn een lage belastbaarheid, te snelle trainingsopbouw, overgewicht en een gebrekkige looptechniek. Daar kan een sportzool niets aan veranderen.

Ook uit preventief oogpunt en lichte afwijkingen heeft het weinig zin om sportzolen aan te meten. Met overduidelijke voetafwijkingen en een fors beenlengteverschil ontkom je vaak niet aan hulpmiddelen in of onder je schoen. Niet alle scheefstanden dienen gecorrigeerd te worden. Geen mens is recht en het streven naar volledige symmetrie kan het lichaam juist uit balans halen wat vervolgens weer blessures in de hand werkt.

Men mag de mogelijkheden van de schoen en de zool zeker niet overschatten. De balans van het lichaam kan op deze manier worden verstoord en er zijn sterke aanwijzingen dat overbelastingsklachten juist veroorzaakt worden door het gebruik van een corrigerende inlegzool, voornamelijk bij lichte afwijkingen. De overbelasting wordt dan vooral in de kuitspieren ervaren. Met de zool wordt het lokale probleem gecorrigeerd, maar de pijn verplaatst zich naar de omliggende structuren van het bewegingsapparaat.

Schokabsorberende sportzolen

Sommige sportzolen hebben ook een schokabsorberende werking. Het doel van de schokabsorberende werking is om de druk op het onderbeen te laten afnemen. Onderzoek heeft echter uitgewezen dat deze vorm van sportzolen de klachten niet doet afnemen en ook niet kan voorkomen. Sterker nog, het kan zelfs voor meer klachten zorgen.

Door de schokdemping ondervinden de hoger gelegen weefsels en gewrichten juist meer pressie. Wat onderaan wordt gedempt wreekt zich vervolgens weer hogerop. Bovendien zorgt een schokabsorberende zool ervoor dat er veel opgeslagen energie in de landingsfase wegvloeit. Hiermee verspil je onnodig veel energie wat de sportprestatie niet ten goede komt.

Een sportzool ter preventie van een verzwikking?

Een van de meest voorkomende blessures bij sporters is een inversietrauma (verzwikte enkel). Om herhaling van een dergelijke blessure te voorkomen wordt er soms ter preventie een sportzool voorgeschreven om de voet en enkel extra steun te bieden. Studies wijzen uit dat steunzolen de controle over de enkel en de voet niet kan beïnvloeden. Een verklaring hiervoor is dat een zool de afstand tussen de ondergrond en de voet vergroot waardoor de voet en enkel niet adequaat genoeg op oneffenheden kan reageren.

Op blote voeten kun je het contact met de ondergrond veel beter waarnemen, waardoor de voet en enkel sneller in staat is om op oneffenheden te anticiperen. Bij een sportschoen zal de sensorische informatie door de schoen en zool moeten komen, wat vertragend werkt. Therapeutische sportzolen kunnen dit niet veranderen.

Om een enkelverzwikking en overbelastingsklachten tegen te gaan zal je waarschijnlijk meer moet doen dan alleen maar een sportzool aanschaffen. Het is aan te bevelen om in het kader van eventuele overbelasting je trainingsprogramma te herzien. Andere factoren die overbelastingsklachten in de hand werken zijn verouderd sportmateriaal, sportondergrond, verminderde spierkracht en een gebrekkige looptechniek. Kortom, de zolen hebben met name nut bij significante voet- en enkelafwijkingen en bij sporters die snel last hebben van blaren en eeltvorming.

West-Europeanen versus Afrikanen

Veel Afrikanen hebben een ‘ingebouwde steunzool’ en kampen met aanzienlijk minder voetklachten dan Europeanen. In tegenstelling tot de holle voeten van veel Europeanen hebben Afrikanen plattere voeten waardoor ze een groter oppervlak hebben om de druk gelijkmatiger te verdelen. Deze drukverdeling is vergelijkbaar met een holle Europese voet die een steunzool draagt.

Voetklachten zijn niet uitsluitend te wijten aan de vorm van de voet. Het is meestal een combinatie van factoren. In Europa zijn we bijvoorbeeld meer bekend met overgewicht. Een holle voet in combinatie met overgewicht geeft veel druk op de voeten en vergroot de kans op voetklachten.